این مطلب به مناسبت نکته ای در مباحث مکاسب محرمه جلسه جلسه 16 - سال اول – چهارشنبه – 9/7/99 نقل شده است.
بسم الله الرحمن الرحیم
جلسه 71 - سهشنبه 13/12/87-5/3/1430 ( مباحث أصاله الإشتغال)
ادامهی تنبیه پنجم تنبیه پنجم
دلیل اول استدلال به آیهی کریمه والرجز فاهجر
این دلیل که توسط خود ایشان بسیار سربسته و مجمل گفته شده است آیه 5 سورهی مدثر «والرجز واهجر» است.از این آیه استفاده میشود که اجتناب از ملاقی نجس هم به حکم اجتناب از نجس است.
برای کلام ابن زهره بیاناتی گفته شده است یک بیان این است:
جمعی میگویند این آیه شأن نزولش این بوده که اوباش مکه عدهای را وادار میکردند که قاذورات و نجاست روی لباس پیامبر اکرم بریزند آیه شریفه«والرجز فاهجر»نازل شد. رجز به معنای پلیدی و نجس است. خدا میگوید رجز را هجرت و دوری کن. ابن زهره گویا میخواهد بفرماید دوری پیامبر اعم از نجس و ملاقی نجس است. لذا یک حکم اجتنب است که هم بروی نجس رفته و هم روی ملاقی رفته است.
امام در معتمد الاصول طوری دیگر استفاده میکنند که به نظر ما خیلی بعید است.
اشکال بر کلام ابن زهره
در قرآن کریم یک رِجز داریم و یک رُجز داریم. شاید حدود 9 بار در قرآن رِجز بکار رفته که اغلب موارد رِجز به معنای عذاب است و در یک مورد رِجز به معنای پلیدی است که از آیه 11 سوره انفال استفاده میشود.
اما رُجز(به ضم) در یک مورد بکار رفته است که همین آیه سوره مدثر است.
اولاً اینکه رُجز در آیه کریمه یعنی چه؟ بین مفسرین اختلاف است. احتمالات مختلفی است.
احتمال اول: بعضی میگویند رُجز کنایه از بتانی است که در اطراف کعبه وجود داشته است. در برخی از تفاسیر آمده است که هر کسی نزدیک بتهای مشرکین میشد تعظیم میکرد. حتی متدینین به سایر ادیان که وارد فضای اطراف کعبه میشدند قانون مکیان این بود که در مقابل بتهای مکیان باید تعظیم میکردند. البته پیامبر اکرم استثناء بودند. سران مکه در صدد تحریک احساسات مردم بودند وقتی پیامبر به نزدیک کعبه میرسید به بتها تعظیم نمیکرد مشرکان مردم را تحریک میکردند که پیامبر به خدایان شما تعظیم نمیکند.
آیه نازل شد که «والرجز فاهجر» که نزدیک بتها نرو تا تحریک احساسات شود.
احتمال دوم: که شاید مقصود ابن زهره بوده است. «والرجز فاهجر» یعنی در حال نماز اینها را از خود دورکن. کلام ابن زهره این است که نگفته از ملاقی نجس هم اجتناب کن. گفته «والرجز فاهجر» یعنی هم از نجس و هم از ملاقی نجس اجتناب کن. پس از این قسمت استفاده میکنیم که پیامبر مأمور بوده از هر دو طرف اجتناب کند.
اگر این تفسیر را بگوئید که بعید است. اجتناب از ملاقی را خداوند قبلش فرموده است «فثیابک فطهر» چگونه میگویید «والرجز فاهجر» اجتناب از نجس و ملاقی نجس است.
پس بنابراین با وجود احتمالات مختلف در آیه شریفه و عدم وجود مستند اعتمادی روائی بر این احتمالی که ابن زهره بیان کردند. این احتمال ضعیف است. ضمن این که اگر این احتمال ابن زهره باشد از کجا معلوم که ملاقی هم در بطن او داخل است نه ملاقی را با «فثیابک فطهر» ممکن است گفته باشد. لذا استدلال به این دلیل درست نیست.