A A A

آیة الله حاج شیخ جواد مروی حفظه الله ضمن تسلیت ارتحال بقیة السلف الصالح، شیخ الفقهاء، مرحوم آیة الله العظمی صافی گلپایگانی به بیان چهار محور از شخصیت ایشان پرداختند و طلاب را به الگوگیری از ایشان توصیه فرمودند که به قسمتی از بیانات حضرت استاد اشاره می‌کنیم:

محور اول: جامعیت در بُعد علمی

ایشان عالمی جامع بودند و به دوستان با استعداد توصیه سابقم را تکرار می‌کنم که در علوم حوزوی به دنبال جامعیت باشید. ایشان در شؤون مختلف صاحب فکر و اندیشه و مطالعه بود.

در مباحث کلامی وقتی محب الدین الخطیب عالم بزرگ جهان تسنن، جزء اندیشمندان و ادبای جهان عرب و همکار رشید رضا، مطالب وهابیت و سلفیه علیه شیعه را در کتابی با عنوان "الخطوط العريضه للاسس التي قام عليها دين الشيعة الامامية الاثني عشريه" منتشر ساخت، مرحوم آیة الله العظمی صافی کتاب "مع الخطیب فی خطوطه العریضه" را در پاسخ به آن نگاشتند.

منتخب الأثر ایشان، نگاه‌های تاریخی ایشان در نگارش شرح زندگانی امام حسین علیه السلام (که مرحوم علامۀ جعفری آن را بهترین کتاب در این موضوع می‌دانستند) همه قابل استفاده است.

یکی از فضلای اهل مباحث تاریخ می‌نویسد در گفتگویی که با ایشان داشتم به مجله‌ای با عنوان برهان اشاره کردم که در سال 1313 در قم منتشر می‌شد، ایشان فرمودند: "من آن زمان شانزده سال سن داشتم و در گلپایگان بودم که این مجله را مطالعه می‌کردم، نقدی بر یکی از مطالب این مجله نوشتم و برای آن مجله فرستادم." ناقل می‌گوید من آن نقد را پیدا کردم.

توجه ایشان به شعر و ادبیات جالب بود همچنین نکات لطیفی در بیاناتشان داشتند که بسیار قابل استفاده بود.

محور دوم: حامی ناصح در بُعد سیاسی

ایشان از قبل پیروزی انقلاب در دفاع از مبانی فکری انقلاب و مبارزه با رژیم پهلوی صاحب فکر و اندیشه بود و تا لحظۀ حیاتشان، نسبت به این انقلاب حامی و ناصح بود، هم حمایت می‌کرد هم نصح و خیر خواهی می‌کرد. نسبت به انقلاب اسلامی که در دهه فجر و ایام پیروزی انقلاب هم هستیم، مهم این است که بدانیم انقلاب نیاز به حامی ناصح دارد، خیر خواه بود، آنجا که تشخیص می‌داد مطلبی ممکن است در مسیر درست نباشد، ایشان از راه درست نصح و خیر خواهی می‌کرد، این نکته مهم است. حوزه‌های علمیه هم باید همین مشی را داشته باشند.

 آنان که تبلیغ می‌کنند حوزه باید جدای از مباحث سیاسی و سکولار باشد، اشتباه می‌کنند آنان هم که فکر می‌کنند حوزه باید در همۀ امور مقلّد و تابع باشد اشتباه می‌کنند. حوزه باید حامی ناصح باشد.

وقتی بحث تحدید نسل مطرح بود یکی از فضلای اقران ما در مقاله‌ای با تمسک به ادلۀ اربعه تلاش کرده بود در مقابل روایات "أَنِّي أُبَاهِي بِكُمُ الْأُمَمَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ حَتَّى بِالسِّقْطِ" تحدید نسل را تصحیح کند و مطلوب جلوه دهند. من به ایشان گفتم چرا این را نوشتی؟ و نکاتی را در آثار سوء این فرهنگ سازی توضیح دادم علاوه بر اینکه اصلاح این فرهنگ بسیار سخت خواهد بود. آنچه این انقلاب نیاز دارد حامی ناصح و خیر خواه است نه حامی متعبد.

مقام معظم رهبری هم در پیامشان به مناسبت ارتحال ایشان به مشورت‌های ایشان اشاره می‌کنند.

محور سوم: تواضع در بُعد اخلاقی

تواضع و فروتنی ایشان باید الگو قرار گیرد. بعض فضلای حاضر که از سادات هستند نقل کردند: "وقتی به دست ایشان معمّم شدم ایشان دست من را بوسیدند" یا بوسه ایشان بر دست طلبه اهل مناطق افریقا. مبادا با یک عنوان یا مدرک یا تعریف و تمجید چند نفر گمان کنیم خبری است.

محور چهارم: توجه همیشگی به آقا و مولایمان در بُعد معنوی

توجه همیشگی ایشان به آقا و مولایمان حضرت حجت عجل الله تعالی فرجه الشریف هم چهارمین نکته بارز در شخصیت ایشان بود. مبادا چند روز بر عمر ما بگذرد در حالی که به یاد مولایمان نباشیم.

در یک جلسه‌ای از مرحوم العلوی المالکی یکی از علمای بزرگ اهل سنت در مکه و دارای شاگردان فراوان در سطح جهان عرب، برای ایشان نام بردم که در گفتگوئی که با ایشان داشتم اظهار کرد معتقد به حیات حضرت حجت عجل الله تعالی فرجه الشریف است، مرحوم آیة الله العظمی صافی به قدری ابراز خوشحالی کردند که اشک می‌ریختند و سخن می‌گفتند.

شاگرد شهید ثانی وقتی خبر شهادت شهید ثانی را به او دادند اشعار جالبی سرود که زبان حال ما هم در فقدان این مرجع بزرگ است:

هذي المنازل و الآثار و الطلل                           مخبّرات بأنّ القوم قد رحلوا

ساروا و قد بعدت عنّا منازلهم                            فالآن لا عوض عنهم و لا بدل

فسرت شرقا و غربا في تطلّبهم                         و كلّما جئت ربعا قيل لي: رحلوا

فحين أيقنت أنّ الذكر منقطع                           و أنّه ليس لي في وصلهم أمل

رجعت و العين عبرى و الفؤاد شج                       و الحزن بي نازل و الصبر مرتحل

و عاينت عيني الأصحاب في وجل                     و العين منهم بميل الحزن تكتحل

(مقدمه غاية المراد في شرح نكت الإرشاد، ص: 298)

از ملک ادب حکم گزاران همه رفتند  (دعوی چه کنی داعیه‌داران همه رفتند)

شو بار سفر بند که یاران همه رفتند

آن گرد شتابنده که در دامن صحرا است       گوید چه نشستی که سواران همه رفتند

افسوس که افسانه سرایان همه خفتند         اندوه که اندوه گساران همه رفتند

مرحوم شیخ محمد صادق حشمت که خود جهانی بود بنشسته در گوشه‌ای، دوست صمیمی مرحوم آیة الله صافی و استاد بنده که هر چند ملبس ظاهری نبود، اما دنیایی از علم و فکر و اندیشه بود خدا هر دو را بیامرزد، ایشان در قصیده‌ای در فراق مرحوم آیت الله العظمی میلانی سروده بود که یک بیتش این است که امروز باید گفت:

زندگی گر آن بود هذا هو الفضل الکبیر                  مرگ اگر اینگونه آید ذلک الفوز العظیم

رحلت این فقیه وارسته را خدمت مراجع بزرگ و مقام معظم رهبری و اعزۀ حاضر تسلیت عرض می‌کنم.