A A A

 

بیانات آیة الله حاج شیخ جواد مروی حفظه الله در لزوم تحلیل تلاش‌های امام سجاد علیه السلام برای زمینه‌سازی گسترش شیعه توسط امام باقر و امام صادق علیهما السلام. (ابتدای درس خارج فقه مورخ 1400.12.17)

بسم الله الرحمن الرحیم[1]

در آغاز میلاد مسعود سید الساجدین و امام الزاهدین علی بن الحسین علیهما السلام را تبریک عرض می‌کنم. نکته کوتاهی را که جلسه ما منور به نور اهل بیت عصمت علیهم السلام شود و توجهی به مجلس ما داشته باشند، اشاره می‌کنم. تاریخ زندگانی امام سجاد علیه السلام تاریخ بسیار ویژه‌ای هست، مقاطع مختلف زندگانی حضرت، تحلیل‌های جالب توجهی را می‌طلبد. یک نکته کوتاه را اشاره می‌کنم و آن نکته این است که بعد از حادثه عاشورا نقلی هم داریم که تعداد معتقدین به مکتب امامت به تعداد انگشتان دست بیشتر نبودند. موقعیت عجیبی بود، از یک طرف فتوحات مختلف در کشورهای مختلف و آمدن غنائم و غیره مردم را مشغول کرده بود. از طرف دیگر حاکمیت از همه ابزار استفاده کرده بود درب خانه اهل بیت علیهم السلام را ببندد و این خط را کلا کور کند با فشار و تبلیغ و خرج پول و ابزاری که داشتند.

امام سجاد علیه السلام با روشی که به کار بردند دوباره اهل بیت علیهم السلام را به مرکزیت جذب مردم درآوردند و مطرح کردند. زیر ساختی را امام سجاد علیه السلام آماده کردند که هر آنچه در زمان امام باقر و امام صادق علیهما السلام و بعد از زمان باقرین علیهما السلام شیعه گسترش پیدا کرد، همه آن گسترش را مدیون تلاش‌های امام سجاد علیه السلام بود. اهل بیت علیهم السلام مرکزیت جذب مردم و مرکز توجه مردم شدند، آن هم نه به این صورت که امام علیه السلام از مسئولیتها کنار بروند و به عنوان یک شخصیت زاهد مورد توجه شناخته شوند، اینگونه نبود امام سجاد علیه السلام با دخالت در همه مسائل، با علم و زهد و دقت وافر باعث شدند که اهل بیت علیهم السلام دوباره مرکز توجه همه نحله‌ها و همه فکرها شد. این تحلیلی است که کار کردن در این موضوع را می‌طلبد.

من دو شاهد را اشاره می‌کنم که هر دو نفر از شخصیتهایی هستند که در حقیقت با مکتب تشیع زاویه دارند ولی ببینید امام سجاد علیه السلام را چگونه تحلیل می‌کنند؟ این خیلی جالب توجه است.

شاهد اول: جاحظ شخصیت معروف و معلومی است و الان نمی‌خواهم نسبت به خصوصیات ویژه او اشاره کنم، وقتی به امام سجاد علیه السلام می‌رسد، می‌گوید « اما علی بن الحسین بن علی بن ابی طالب فلم أر الخارجي في أمره إلاّ كالشيعي ولم أر الشيعي إلاّ كالمعتزلي ولم أر المعتزلي إلاّ كالعامي ولم أر العامي إلاّ كالخاصي لم یرتب فی فضله احد و لم یشک فی تقدیمه احد»[2]. جاحظ است که اینگونه قضاوت می‌کند و می‌گوید نسبت به امام سجاد علیه السلام همه متفق هستند، خوارج نسبت به این شخصیت مثل شیعه قضاوت می‌کند، همان جایگاهی که این شخصیت در نزد شیعه دارد در نزد خوارج هم دارد، همین جایگاه را در نزد معتزلی دارد، همین جایگاه را در نزد عامی دارد و همین جایگاه را در نزد خاصی دارد. هیچ کس در فضلیت ایشان ارتیاب و ریبه‌ای ندارد و در تقدیم ایشان احدی شک ندارد. آیا این نیاز به دقت و تحلیل ندارد؟ و امام علیه السلام چه کردند که این جایگاه را پیدا کردند؟ و آیا امام ما که الگو هست ما نباید از این امام علیه السلام الگو بگیریم و ببینیم چگونه امام سجاد علیه السلام مشی کرده‌اند؟

شاهد دوم: شمس الدین ذهبی است، شمس الدین ذهبی نسبت به شیعه و مکتب اهل بیت علیهم السلام آدم بی گذشتی است واقعا، آنجاها که می‌رسد حتما نیش می‌زند، نسبت به امام سجاد علیه السلام این جمله را دارد که خیلی عجیب است. «هو والله اهل لِلإِمَامَةِ العُظْمَى؛ لِشَرَفِهِ، وَسُؤْدَدِهِ، وَعِلْمِهِ، وَتَأَلُّهِهِ، وَكَمَالِ عَقْلِهِ»[3]، او صلاحیت و اهلیت دارد برای امامت عظمی، او می‌تواند متصدی امامت عظمی بشود. امام سجاد علیه السلام چه کرده بعد از حادثه عاشورا؟ فقط دعاست، که دعا خیلی مهم است این نیست، وقتی به منصور گفتند گفت بله اینها از اهل بیتی هستند « زق العلم زقا» جایگاه علمی و فکری امام باعث شده است که مثل شمس الدین ذهبی بگوید « هو اهل للامامۀ العظمی».

 البته به ما جاحظ‌ها و ذهبی‌ها می‌گوییم چنانکه قرآن گفت: « سَتُكْتَبُ شَهَادَتُهُمْ وَ يُسْأَلُونَ »[4] فردای قیامت باز خواست می‌کنند، این شهادتشان اینها نوشته شده از آنها می‌پرسند « هو والله اهل للامامۀ العظمی» چرا در خانه دیگران رفتید؟ چرا شما کمک کردید درب این خانه بسته شد؟ می‌گویید « هو والله اهل للامامۀ العظمی» در عمل چه می‌کنید شما؟

این جایگاه امام سجاد علیه السلام بسیار نیاز به دقت و مطالعه و بررسی دارد. فقط خواستم اشاره کنم.

این میلاد را خدمت اعزه تبریک عرض می‌کنم، دیروز ولادت حضرت ابالفضل العباس علیه السلام بود نکته‌ای اشاره‌ کردم اما خصوص روز جانباز را هم مستقلا تبریک می‌گویم و جا دارد تقدیر کنیم از جانبازانی که در مسیر انقلاب و کشور از خود گذشتند و تلاشهایی کردند حتی در ادامه مسیر که می‌شود گفت تلاشهای آنها گاهی از تلاشهای شهدای این مسیر قویتر و غلیظتر است. روز جانباز را هم به آن اعزه تبریک عرض می‌کنیم. ان شاء الله اهل بیت علیهم السلام عنایت کنند مشکلات شیعه بر طرف شود ان شاء الله.

 

[1] - جلسه هفتاد و سوم مکاسب محرمه – مسلسل 171 – ‌سه‌شنبه – 17/12/1400

[2] - عمدة الطّالب في أنساب آل أبي طالب ابن عنبة   جلد : 1  صفحه : 193- 194« قال أبو عثمان عمر بن بحر الجاحظ في رسالة صنفها في فضائل بني هاشم ؛ واما علي بن الحسين بن علي فلم أر الخارجي في أمره إلاّ كالشيعي ولم أر الشيعي إلاّ كالمعتزلي ولم أر المعتزلي إلاّ كالعامي ولم أر العامي إلاّ كالخاصي ولم أجد أحدا يتمارى في تفضيله ويشك في تقديمه.»

[3] - سير اعلام النبلاء - ط الرساله جلد : 4  صفحه : 398 « وَكَانَ لَهُ جَلاَلَةٌ عجِيْبَةٌ، وَحُقَّ لَهُ -وَاللهِ- ذَلِكَ، فَقَدْ كَانَ أَهْلاً لِلإِمَامَةِ العُظْمَى؛ لِشَرَفِهِ، وَسُؤْدَدِهِ، وَعِلْمِهِ، وَتَأَلُّهِهِ، وَكَمَالِ عَقْلِهِ.».

[4] - سوره زخرف، آیه 19.