این مطلب به مناسبت نکته ای در مباحث مکاسب محرمه جلسه جلسه 16 - سال اول – چهارشنبه – 9/7/99 نقل شده است.
بسم الله الرحمن الرحيم
جلسه 71 - سهشنبه 13/12/87-5/3/1430 ( مباحث أصالة الإشتغال)
ادامهي تنبيه پنجم تنبیه پنجم
دليل اول استدلال به آيهي كريمه والرجز فاهجر
اين دليل كه توسط خود ایشان بسیار سربسته و مجمل گفته شده است آيه 5 سورهي مدثر «والرجز واهجر» است.از این آیه استفاده می‌شود که اجتناب از ملاقی نجس هم به حکم اجتناب از نجس است.
براي كلام ابن زهره بياناتي گفته شده است يك بيان اين است:
جمعی میگویند این آیه شأن نزولش این بوده که اوباش مکه عدهای را وادار می‌کردند که قاذورات و نجاست روی لباس پیامبر اکرم بریزند آیه شريفه«والرجز فاهجر»نازل شد. رجز به معنای پلیدی و نجس است. خدا می‌گوید رجز را هجرت و دوری کن. ابن زهره گویا می‌خواهد بفرماید دوری پیامبر اعم از نجس و ملاقی نجس است. لذا یک حکم اجتنب است که هم بروی نجس رفته و هم روی ملاقی رفته است.
امام در معتمد الاصول طوری دیگر استفاده می‌کنند که به نظر ما خیلی بعید است.
اشكال بر كلام ابن زهره
در قرآن کریم یک رِجز داریم و یک رُجز داريم. شاید حدود 9 بار در قرآن رِجز بکار رفته که اغلب موارد رِجز به معنای عذاب است و در یک مورد رِجز به معنای پلیدی است که از آیه 11 سوره انفال استفاده می‌شود.
اما رُجز(به ضم) در یک مورد بکار رفته است كه همين آيه سوره مدثر است.
اولاً اینکه رُجز در آيه كريمه یعنی چه؟ بین مفسرین اختلاف است. احتمالات مختلفي است.
احتمال اول: بعضی میگویند رُجز کنایه از بتانی است که در اطراف کعبه وجود داشته است. در برخی از تفاسیر آمده است که هر کسی نزدیک بتهاي مشركين میشد تعظیم می‌کرد. حتی متدینین به ساير ادیان كه وارد فضاي اطراف كعبه ميشدند قانون مکیان این بود که در مقابل بتهاي مكيان باید تعظیم ميکردند. البته پیامبر اکرم استثناء بودند. سران مکه در صدد تحریک احساسات مردم بودند وقتی پیامبر به نزدیک کعبه می‌رسید به بتها تعظیم نمی‌کرد مشرکان مردم را تحريك ميكردند كه پیامبر به خدایان شما تعظیم نمی‌کند.
آیه نازل شد كه «والرجز فاهجر» که نزدیک بتها نرو تا تحریک احساسات شود.
احتمال دوم: كه شاید مقصود ابن زهره بوده است. «والرجز فاهجر» يعني در حال نماز اينها را از خود دورکن. كلام ابن زهره اين است كه نگفته از ملاقی نجس هم اجتناب کن. گفته «والرجز فاهجر» يعني هم از نجس و هم از ملاقی نجس اجتناب كن. پس از اين قسمت استفاده ميكنيم كه پيامبر مأمور بوده از هر دو طرف اجتناب كند.
اگر این تفسير را بگوئید كه بعید است. اجتناب از ملاقي را خداوند قبلش فرموده است «فثيابک فطهر» چگونه ميگوييد «والرجز فاهجر» اجتناب از نجس و ملاقي نجس است.
پس بنابراین با وجود احتمالات مختلف در آيه شريفه و عدم وجود مستند اعتمادي روائي بر اين احتمالي كه ابن زهره بيان كردند. اين احتمال ضعیف است. ضمن اين كه اگر اين احتمال ابن زهره باشد از كجا معلوم كه ملاقي هم در بطن او داخل است نه ملاقي را با «فثيابك فطهر» ممكن است گفته باشد. لذا استدلال به اين دليل درست نيست.
